Ongelofelijk trots
'Je mag ervan denken wat je wil, maar ik ben zo ongelofelijk trots op onze prachtige dochter. Dat zij de wereld niet heeft gezien, betekent niet dat de wereld háár niet mag zien. Hoe kan ik haar nou verstoppen?' Die tekst staat onder een foto van de pasgeboren Janne.
Diep verdriet
Het meisje heeft een prachtige bos haar, een volgroeid lijfje en ligt in de armen van haar moeders die liefdevol naar haar kijken. Maar Janne heeft ook een lichte huid, haar ogen zijn gesloten en ze heeft opvallend donkere lippen. Moeders Gerline Zwama-Breuer (36) en Lieke Breuer-Zwama (34) voelen naast liefde ook diep verdriet. Hun eerste kind werd stil geboren.
Lees ook: Je baby verliezen tijdens de geboorte: hoe ga je om met dit verdriet?
Positieve test
Gerline en Lieke stonden twee jaar op de wachtlijst voor zij een traject konden starten om hun kinderwens in vervulling te laten gaan. Met kunstmatige inseminatie en ivf probeerde Gerline zwanger te raken en na veertien pogingen had zij eindelijk een positieve test.
Hartje stopte
Een zwangerschap 'volgens het boekje' en zonder medische indicatie volgde. 'Bizar,' vindt Gerline, nu ze weet hoe het zou aflopen. Na een voldragen zwangerschap beviel ze afgelopen voorjaar van dochter Janne. Toen de verloskundige aangaf dat ze mocht persen, voelde Gerline dat er iets niet goed ging. Ze bleek gelijk te hebben; Jannes hartje was plotseling gestopt.
Ook de mooiste nacht
'Het was de meest verschrikkelijke nacht van ons leven, maar tegelijkertijd ook de mooiste. Ik voelde direct de liefde voor mijn kind en vond het zo speciaal haar eindelijk te ontmoeten. Natuurlijk was er ook pijn, maar dat nam niet de overhand.'
Onschatbare waarde
Janne was fysiek vijf dagen bij haar moeders. Lieke: 'Daar wilden we niets van vergeten, dus lieten we die dagen vastleggen. De verlos- en verpleegkundige maakten foto's tijdens en net na de bevalling en later wezen zij ons op een professionele fotograaf die kosteloos kon langskomen. Het kwam niet in me op om daarover te twijfelen en ik besef nu hoe essentieel dat is geweest. De foto's die toen zijn gemaakt, zijn van onschatbare waarde.'
Verkeerd om niet te delen
Een maand na Jannes overlijden, plaatsten Gerline en Lieke voor het eerst een foto op Instagram met Jannes gezicht duidelijk in beeld. Gerline: 'Naarmate de tijd vorderde vond ik het zo erg dat niemand haar had gezien. Ik was trots op onze mooie dochter met die flinke bos haar. Het voelde verkeerd om dat niet te delen. Als ze wel had geleefd, hadden we dat al lang gedaan.'
Rauwheid en pijn
Lieke: 'Maar we vonden het wel spannend. Het is niet hoe de meeste mensen social media gebruiken. Rauwheid en pijn worden meestal niet gedeeld. We hebben onze Instagram-profielen wel afgeschermd, waardoor alleen familie, vrienden en kennissen de foto zagen. De reacties waren gelukkig positief en meelevend, en dat zijn ze vanaf dat moment altijd geweest. Ik lees vaak dat mensen bewondering hebben voor hoe wij onze liefde tonen.'
Negativiteit
Dat er wel een taboe rust op het delen van foto's van een overleden kind, merkte Carina Harder-Kramer (31). Zij en haar man Steef (31) verloren hun zoon Noah begin 2018 na ruim drieëntwintig weken zwangerschap. Carina's Instagramprofiel is openbaar en wordt door meer dan zevenduizend mensen gevolgd. Dat aantal bereikte ze door over haar stilgeboren zoon in de media te vertellen, maar die openbaarheid bracht ook negatieve berichten met zich mee.
Mijn stilgeboren zoon beschermen
Carina: '"Gadverdamme wat een vieze foto," reageerden mensen onder een foto waarop Noah volledig zichtbaar in mijn armen ligt en Steef mij omhelst. Van die reacties gingen mijn nekharen overeind staan. Ik had het gevoel dat Noah werd gepest en ik hem moest beschermen.'
Online reacties
Carina reageerde in het openbaar op de berichten, om direct ook anderen te laten zien wat het met haar deed. '"Wees je ervan bewust dat je negatief reageert terwijl dit het dierbaarste moment uit ons leven is," schreef ik. Online hield ik het netjes, maar thuis ging ik uit mijn plaat; het is mijn goed recht om foto's van onze zoon te delen. Twee mensen stuurden me achteraf een persoonlijk bericht om excuses te maken. De foto haalde bij hen emoties naar boven die ze weggestopt hadden. Ik waardeerde dat ze dat met me wilden delen.'
Zien: Ontroerend: 13x tattoos als aandenken aan een miskraam of overleden baby
Hij was perfect
Ondanks het verdriet kijkt Carina met een warm gevoel terug op de bevalling. 'Noah was niet helemaal volgroeid, maar dit was óns kind en ons kind was perfect. We waren vol liefde en trots. We maakten zo'n vierhonderd foto's met Steefs telefoon en nog diezelfde dag kwam er een professionele fotograaf langs. Noahs neus, tenen, vingers: we hebben alles tot in detail vastgelegd om de herinnering bij ons te houden. Het liefst had ik ook zijn geur opgenomen. Ik vind het verschrikkelijk dat ik me niet meer kan herinneren hoe hij rook.'
Anderen helpen
Een dag na Noahs overlijden, plaatste Carina de eerste foto op Instagram. 'Elke ouder spamt social media vol met zijn of haar kind. Potverdorie, dacht ik, dat wil ik ook. Steef had zijn twijfels, maar wist dat het mijn manier is om emoties te verwerken. Zo kozen we een foto waar we beiden achter stonden. De hartverwarmende reacties zorgden ervoor dat ik later ook de duidelijke beelden van Noah niet meer uit de weg ging. Ik ontving veel liefde en hoe meer ik schreef, hoe meer ik het verwerkte. Lotgenoten lieten weten dat ze door mij óók foto's durfden te delen. Wauw, dacht ik, ik help er dus niet alleen mezelf, maar ook anderen mee. Dat is een belangrijke reden om mijn profiel openbaar te houden.'
Dat moet anders kunnen
Rian van Schaik herkent de behoefte van Gerline, Lieke en Carina om foto's te delen. In 2008 richtte zij Make a Memory op; de eerste stichting die fotografen kosteloos foto's laat maken van zieke of overleden kinderen. 'Social media waren nog niet zo groot, maar de behoefte om te delen, was er al wel. Mijn man en ik kwamen bij een echtpaar thuis dat foto's in de woonkamer had staan die niet zo mooi en daarmee niet 'toegankelijk' waren. Nare foto's van slechte kwaliteit brengen ongemak met zich mee en openen geen gesprek. We liepen naar buiten en zeiden tegen elkaar: "Dat moet anders kunnen."'
Achtduizend baby's
Er bleek een enorme behoefte te zijn aan professionele fotografie van overleden kinderen. Niet alleen bij ouders, maar ook in de zorg. 'Zorgmedewerkers zagen van dichtbij dat foto's kunnen helpen in het rouwproces en vonden het fijn dat ze ouders eindelijk zoiets konden aanbieden. Inmiddels hebben we meer dan achtduizend kinderen gefotografeerd en we krijgen nog steeds dagelijks mooie reacties binnen.'
Een stilgeboren kind verstop je niet
Het is volgens Van Schaik voor ouders belangrijk dat hun kind niet vergeten wordt. Het delen van beelden helpt om dat te voorkomen. 'We leven in een snelle tijd. Anderen denken: o ja, dat hebben zij ooit meegemaakt. Terwijl veel ouders er jaren later nog dagelijks mee bezig zijn. Een kind is er niet om te verstoppen. Door foto's in de woonkamer te zetten of op social media te delen, laten ze anderen zien dat hun kind onderdeel is van het gezin.'
Hoort ook bij het leven
Maar moet er dan niet rekening worden gehouden met de ontvanger? Als je na een lange werkdag op de bank ploft en zonder na te denken Instagram opent, kan een confrontatie met de dood ongewenst zijn. 'Ik snap dat je kunt schrikken,' geeft Lieke toe. 'We hebben nagedacht over een waarschuwing met daarbij eerst een 'neutrale' foto en pas na een swipe naar links een foto van Janne. Maar later dachten we: waarom eigenlijk? Dit hoort óók bij het leven. Mensen die ervan schrikken kunnen me eventueel ontvolgen. Misschien wil je het niet zien, maar ik wil het wel delen.'
Instagram als moederfiets
Ook Gerline begrijpt dat de foto's confronterend kunnen zijn: 'Het lijkt alsof de wereld maakbaar is, maar als je onze Instagrampagina's ziet, besef je dat dat niet klopt.' Zelf vinden Gerline en Lieke hun pagina's niet schokkend, maar juist mooi en liefdevol. Lieke: 'En het is voor de buitenwereld het enige 'bewijs' dat ik moeder ben. Laatst bracht ik mijn nichtje weg op de fiets van mijn schoonzus en op de terugweg fietste ik zonder nichtje, maar mét kinderzitje achterop. Dat voelde zo goed. Eindelijk kon iedereen zien dat ik een kind had. Ik hoor óók op een moederfiets. Instagram is een beetje mijn moederfiets.'
Herinneringen delen
Carina maakt een vergelijking met haar overleden oma als ze nadenkt over hoe confronterend de foto's kunnen zijn. 'Ik zou van mijn oma inderdaad niet delen hoe ze eruit zag toen ze was overleden, maar ik deel wél herinneringen aan haar. Wat ik met Noah doe, komt op hetzelfde neer. Het enige verschil is dat mijn oma tachtig jaar meer kreeg dan mijn zoon om die herinneringen te maken.'
Happy family beelden
De moeders noemen alle drie voorbeelden van content die hén ongewenst voorgeschoteld wordt bij het scrollen. Van 'complottheorieën' tot 'dierenleed', maar ook gezinsfoto's met kinderen die ouder zijn geworden dan Janne en Noah. Lieke: 'Ik misgun het anderen niet, maar ik had het mezelf ook zo gegund.' Carina heeft om die reden sommige accounts uit haar tijdlijn verwijderd. 'Ik bekijk pagina's van vrienden met 'happy family-beelden' alleen wanneer ik me sterk genoeg voel. Dat raad ik anderen ook aan om bij mij te doen. Als je het even niet aankan om mijn berichten te lezen, begrijp ik dat maar al te goed.'
Delen helpt
Na twaalf jaar schrikt Van Schaik nog steeds weleens van een foto die voorbijkomt van haar stichting. 'De baby's zijn vaak niet volgroeid en soms wat gehavend. Dat blijft verdrietig, maar het is belangrijk om te onthouden dat het voor de ouders altijd het prachtigste mensje ooit is. Mensen beseffen niet hoeveel pijn ze kunnen doen met een nare reactie. Denk toch even vijf minuten langer na voordat je zoiets plaatst. Dat geldt overigens ook voor het plaatsen van de foto's. Het moet denk ik een zeer weloverwogen keuze zijn, omdat de foto's 'voor altijd' op internet staan. Ik zou het vervelend vinden als ouders ermee geconfronteerd worden op momenten dat ze het niet verwachten.'
Het verdriet is er toch wel
Zowel Gerline en Lieke als Carina hebben de keuze 'weloverwogen' genomen. Ze posten alle drie gemiddeld eens per drie weken een foto van hun stilgeboren kind en geven aan dat ze het fijn vinden als anderen over hun dochter en zoon praten. 'Mensen denken vaak: zolang ik maar niet over Janne begin, worden Gerline en Lieke niet verdrietig. Maar dat verdriet is er toch wel, dus je kunt ons daar niet extra mee raken. Het is juist fijn om het niet te hoeven opkroppen.'
Uit de taboesfeer
Ondanks sommige negatieve reacties, denkt Carina er nooit aan om te stoppen. Het versterkt haar juist in het idee dat ze haar verhaal moet blijven delen. 'Alleen op die manier kunnen we dit onderwerp uit de taboesfeer halen. En dat is nodig, want delen helpt écht. Ik dacht dat ik nooit meer zou stoppen met huilen, maar het delen heeft me zo veel sterker gemaakt. Als ik dat niet had gedaan, had ik er nu heel ongelukkig bij gezeten. Daar ben ik van overtuigd.'
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine. Tekst: Maartje Schouwstra. Met dank aan: Kim Krijnen, Cees Rutten, Brenda van Leeuwen, Marie Broeckman, Paula Schouten
